Rolnictwo w podmokłych obszarach
MOKRADŁA TO CENNY ZASÓB, KTÓRY NALEŻY CHRONIĆ
Mokradła wyróżniają się sezonową lub ciągłą obecnością wody na powierzchni lub w strefie korzeniowej. Często mają wyjątkowe warunki glebowe, roślinność przystosowaną do warunków wilgotnych (hydrofity) i odwrotnie, nie ma roślinności nietolerującej nadmiaru wody.
Szacuje się, że mokradła zajmują na całym świecie około 1,5 miliarda hektarów. Tymczasem na Litwie mokradła zajmują około 26,74% powierzchni kraju (około 1,7 mln ha).
Osuszanie mokradeł i ich zanik może mieć negatywne skutki dla życia ludzi, dlatego też w 1971 roku w mieście Ramsar w Iranie podpisano szczególnie ważny dokument – Konwencję Ramsarską, której głównym celem jest zapewnienie „mądrego użytkowania mokradeł” jako zasobu naturalnie należącego do wszystkich, zarówno lokalnie, jak i globalnie. I tutaj duża część odpowiedzialności i główna rola spoczywają na rolnikach, którzy są właścicielami znacznej części tych siedlisk.
Melioracja terenów podmokłych (np. terenów zalewanych, torfowisk, podmokłych zagłębień) do celów rolniczych kojarzona jest głównie z odwadnianiem i ulepszaniem gleby, a działania te w wielu przypadkach całkowicie zniszczyły ich ekologiczny charakter i związane z nim funkcje ekosystemu. Jednakże na dużych powierzchniach bagien można prowadzić działalność rolniczą o niskiej intensywności. Pomaga to zachować różnorodność biologiczną i inne usługi ekosystemowe.
Udowodniono, że wiele tradycyjnych systemów rolniczych tworzy bardzo zróżnicowane krajobrazy o dużej gęstości gatunków w środowiskach stworzonych przez człowieka. Przykładem są wilgotne łąki i trawiaste bagna Europy, które przed wprowadzeniem sztucznych nawozów i odwadniania wykorzystywano jako pastwiska i siano. Łąki te zajmowały niegdyś duże powierzchnie i charakteryzowały się bardzo różnorodną roślinnością, liczącą do 30 gatunków na metr kwadratowy.
ROLNICTWO NA MOKRADŁACH – KORZYŚCI DLA ROLNIKA I PRZYRODY
Mokradła dostarczają różnorodne usługi ekosystemowe, które mogą przynieść korzyści rolnictwu.
Mokradła pomagają w utrzymaniu cyklu substancji odżywczych i żyznej gleby. Pełni funkcję naturalnego filtra do oczyszczania wody.
Bagna zatrzymują duże ilości wody, dlatego podczas upałów i suszy schładzają okoliczne tereny i oddają nagromadzoną wodę, ograniczając erozję.
Działają jak naturalne gąbki – gromadzą wodę w przypadku jej nadmiaru, dzięki czemu pomagają chronićokoliczne tereny przed nagłymi powodziami.
Rolnicy mogą czerpać bezpośrednie korzyści z wykorzystania terenów podmokłych do wypasu zwierząt gospodarskich, przygotowywania pasz, produkcji biopaliw, akwakultury, paludikultury (rolnictwo bagienne) itp.
JAK PROWADZIĆ ROLNICTWO NA MOKRADŁACH
Charakterystyka rolnictwa na terenach podmokłych zależy w dużym stopniu od terenu, gruntu, wahań poziomu wody, składu roślinnego oraz żyjących tam zwierząt i roślin. Dlatego przed rozpoczęciem uprawy na mokradłach warto zastanowić się, jakie praktyki zastosować, aby korzyści były nie tylko dla rolnika, ale także dla środowiska. W kwestiach ochrony wartości przyrodniczych rolnicy mogą także konsultować się ze specjalistami dyrekcji obszarów chronionych lub innymi przyrodnikami.
O rolnictwie na wilgotnych łąkach przeczytasz w publikacji „Rolnictwo na wilgotnych łąkach i bagnach nizinnych”. Znajdziesz tu informacje na temat usług ekosystemowych, rolnictwa na terenach Natura 2000, rolnictwa oszczędzające różnorodność biologiczną na terenach zamieszkiwanych przez wodniczkę, koszenia na terenach podmokłych, usuwania krzewów i trzciny, wsparcia państwa, możliwościach wykorzystania biomasy z późnego koszenia, rolnictwa wielofunkcyjnego, turystyki itp.
Apie ūkininkavimą Nemuno Deltoje, turintį gilias tradicijas, skaitykite leidinyje „Nemuno Delta gamtininko akimis“. Čia sužinosite apie gamtines vertybes, ūkininkavimo tradicijss, aplinkai palankų ūkininkavimą ir kt.
WYPASANIEEKSTENSYVUS GANYMAS
Wypas bydła i koni jest ważny, ponieważ przy braku dużych zwierząt roślinożernych w przyrodzie na Litwie nieużywane łąki w końcu porastają krzakami, wysoką roślinnością, a ostatecznie zamieniają się w las. Wskutek tego znika różnorodność biologiczna. Wypasając bydło, można osiągnąć doskonałe wyniki przyrodnicze nie tylko na poszczególnych łąkach, ale także w całym krajobrazie, odtwarzając duże obszary poprzez tworzenie terenów z roślinnością różnych typów i o różnej wysokości.
Wypas zapobiega sukcesji drzewiastych krzewów i drzew oraz kontroluje inwazyjne gatunki obce. Jednakże pogorszenie siedlisk może wynikać z nadmiernego lub niedostatecznego wypasu lub z niewłaściwych gatunków zwierząt gospodarskich i reżimu wypasu. Podczas wypasu należy wziąć pod uwagę następujące aspekty.
Rodzaje zwierząt gospodarskich, rasy i kombinacje pastwisk
Różne gatunki zwierząt gospodarskich pasą się w różny sposób, co wpływa na ich przydatność do poszczególnych siedlisk. Bydło pasie się nieselektywnie i może wypierać liczne gatunki traw. Owce lepiej nadają się do siedlisk wrażliwych na substancje odżywcze i obszarów podatnych na erozję, gdzie warunki są bardziej suche, a produktywność łąk jest niższa. Konie i kucyki są używane rzadziej i zwykle razem z owcami lub bydłem. Mieszane stada kóz i owiec przynoszą korzyści niektórym typom siedlisk, zwłaszcza tam, gdzie utworzyły się zarośla. Jednakże kóz nie należy wykorzystywać bez pasterza na wrażliwych obszarach siedliskowych. Podczas wypasu na terenach podmokłych należy wziąć pod uwagę nie tylko specyfikę wypasu, ale także wiele innych aspektów – dobrostan zwierząt, przystosowanie się do istniejących warunków, potrzebę opieki i żywności, aspekty gospodarczo-społeczne.
Normy i intensywność utrzymywania zwierząt
Prawie wszystkie główne zalecenia dotyczące gospodarki siedliskami półnaturalnymi wymagają ekstensywnego wypasu i niskiej lub umiarkowanej gęstości zwierząt. Jest to ważne, aby zapobiec nadmiernemu wypasowi łąk, co może mieć długoterminowy negatywny wpływ na siedliska. Przy planowaniu sezonu wypasowego istotna jest nie tylko intensywność wypasu, obliczając całkowitą liczbę zwierząt na całą zadeklarowaną powierzchnię pastwiska, ale także zagęszczenie zwierząt w wybiegu, w którym zwierzęta są trzymane w określonym momencie, oraz czas trwania wypasu. Im dłużej trwa wypas na tym samym obszarze, tym mniejsza powinna być intensywność, natomiast krótki wypas może prowadzić do większej intensywności.
Sezonowość i czas, wypas rotacyjny (porcyjny)
Chociaż ustalone wzorce sezonowego wypasu wynikają z wieloletnich warunków klimatycznych, poziomy zarządzania należy dostosowywać z roku na rok, ponieważ wiele siedlisk półnaturalnych doświadcza dużych rocznych wahań produktywności ze względu na zmianę klimatu. Ogólnie rzecz biorąc, preferuje się wypas rotacyjny w stosunku do wypasu ciągłego, ponieważ jest to najlepszy sposób na utworzenie mozaikowego siedliska i uniknięcie nadmiernych zniszczeń w wyniku deptania i nawożenia odchodami poszczególnych obszarów. Jest to jednak metoda kosztowna i pracochłonna (wymaga wypasania zwierząt lub ogrodzenia), co może ograniczać jej praktyczne zastosowanie. Należy znaleźć równowagę pomiędzy długim okresem o stosunkowo niskiej intensywności wypasu a krótszym, bardziej intensywnym systemem wypasu.
Więcej na temat wypasu znajdziesz w publikacji „Wypas – narzędzie do konserwacji terenu”. Tutaj znajdziesz informacje na temat otwartego krajobrazu i pastwisk, dlaczego przyroda potrzebuje wypasu, intensywności wypasu, modelu wypasu i selekcji zwierząt gospodarskich.
